რიგგარეშე სხდომას გახსნილად ვაცხადებ
თქვენი აზრი მაინტერესებს, შედგეს თუ არა ეს ისტორიული თათბირი
იქნებ ვინმეს სურს ამის შესახებ საუბარი?
ბატონებო ! ჩვენ არ უნდა მივიღოთ ასეთი მნშივნელობანი გადაწყვეტილება, ჩვენი ერის თანხმობის გარეშე
პარლამენტს კარი გავუღოთ რათა იცოდნენ
არსებული სახიფათო მდგომარეობის შესახებ რომელშიც ჩვენ ვიმყოფებით
და რა გადაწყვეტილებას მივიღებთ
უკანასკნელი სხდომა
აზეირბაინჯანის პარლამენტის ბოლო სესია იყო
1980 წელს აზერბაიჯანის ეროვნული საბჭო თბილისში ჩამოყალიბდა და დამტკიცდა
საბჭომ ხელი მოაწერა დამოუკიდებლობის დეკლარაციას სახალხო რესპუბლიკის შექმნის შესახებ
30 მაისს ახალი რესპუბლიკის პრემიერ მინისტრმა "ფატეჰ ალ ქჰანმა" -მა
რადიო შეტყობინება გადასცა მსოფლიოს წამყვან სახელმწიფოების,
დღეიდან აზეირბაიჯანი რომელიც ,მოიცავს სამხრეთ ამიერკავკასიას
არის სრულიად დამოუკიდებელი სახელმწიფო
დამოუკიდებელი აზეირბაიჯანის სახელმწიფოს ადმინისტრაციულ ფორმაში გვევლინება
1920 წლის 11 იანვარს პარიზის უზენაესმა მშვიდობის კონფერენციამ
აზერბაიჯანის რესპუბლიკის დე-ფაქტო დამოუკიდებლობა აღიარა
რის გამოც 14 იანვარი გამოცხადდა უქმე დღედ ქვეყანაში
და ბაქოში სამხედრო აღლუმი ჩატარდა
მოსახლებამ ამაყად აღმართა 3 ფერიანი დროშები
ამ დროშებით ხალხი მიედინებოდა ქალაქის ქუჩებში
აზეირბაიჯანი აღნიშნავდა დღესასწაულს!
დემოკრატიულ რესპუბლიკად გამოცხადებას, რომელიც გახდა პირველი
მუსულმანური საპარლამენტო რესპუბლიკა დასავლეთში
და დაიწყო ახალი მოგზაურობა ,დამოუკიდებელის იდეალებით
მაგრამ...
ბოლშევიკების პირველი საიდუმლო კონგრესი ბაქოში ჩატარდა
სხვადასხვა ორგანიზაციები ,კომუნისტური ტენდენციებით ერთ პარტიად ჩამოყალიბდნენ
რუსი ბოლშევიკების ლიდერად კი ,ვლადიმერ ლენინი აირჩიეს
1920 წლის 20 თებერვლიდან ბოლშევიკები ვდილობდნენ აზეირბაიჯანის მთავრობის შეცვლას
რომ უსაფრთხოდ მოეხდინათ სამხედრო ძალების შემოყვანა
გაიმართა შემდეგი საპარლამენტო სხდომაც
სადაც განიხილებოდა:
სახელმწიფო ბიუჯეტი, ჩინოვნიკთა ხელფასები
და საქართველოში მიწისძვირსგან დაზარალებულთათვის 3 მილიონი რუბლის გადაცემა
იმ დღესვე ბაქოში სხვა საიდუმლო თათბირი ჩატარდა
appeal on the health of Azerbaijani workers to Soviet Russia the Communist
international and the Red Army victories bring joy to our hearts and make us
თქვენი გამარჯვება ჩვენს გულს ახარებს და გვაჯერებს რომ გავიმარჯვებთ
ჩვენ გვჯერა რომ წითელი არმია მხარს დაგვიჭერს კონტრ-რევოლუციაში
ლენინი მიმართავს ორჯონიკიძეს.
სამხედრო რევოლუციურ საბჭოს და კავკასიის ფრონტზე.
ჩვენთვის ძალიან მნიშვნელოვანია რომ ბაქო ხელში ჩავიგდოთ
გამოიჩინეთ ძალისხმევა ამ მიმართულებით
მხოლოდ დიპლომატიური ნაბიჯები გადადგით
ბაქო უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე მოსკოვი!"
ეს ტროცკიმ თქვა, და ბევრ რამეზე მეტყველებს
ქალაქში ცხოვრება ჩვეულ რითმში მიდი, მაღაზიები და ბაზრები იგივე რეჟიმში მუშაობენ
განცხადება აზერბაიჯანში გაზეთი:
18 მარტს გაიხსნება უმაღლესი კლასის რესტორანი
სახელად "სევერნი"
მოწვეულნი არიან საუკეკთესო მზარეულები და ხელოვნები
წითელი არმიის დანაყოფებმა მინვოდიდან და პიტიგორსკიდან განდევნეს დენიკინის დანაყოფები ,
გზა ვლადიკავკასისკენ გახსნილია
წითელი არმია საქართველოს საზღვრებს უახლოვდება კავკასიის ფრონტზე
შემდეგ კი ჯარი აზეირბაიჯანს მიუახლოვდა
ტროცკი მიმართავს სტალინს.
- მე მივმართავ ხაჩევსკის თხოვნით
თქვენგან ველოდებით სამი ქვეითი და სამი ცხენოსანი დივიზიის მიღებას
როგორ ფიქრობთ ,შესაძლებელია თუ არა
ახლავე დაიწყოს ბაქოს დაპყრობა და შენარჩუნება ამ სიტუაიცაში
უკეთესი იქნები თუ დაამარცხებთ საქართველოს მთავრობას იმუნიტეტისა და ნავთობის სანაცვლოდ
მთავრობა კონკრეტულ ზომებს იღებს მათთვის ვინც მის გადატრიალებაზე ფიქრობს
და ქალაქში ბოლშევიკების პროპაგანდირებას ეწევა
აპატიმრებს !
ამ ზომების გასაპროტესტებლად
სოფლის მეურნეობის მინისტრი ახმად ბეი პეპიოვი წყვეტს თავის მოღვაწეობას სამინისტროში,აზეირბაიჯანის სოც დემოკრატიული პარტიის გადაწყვეტილებით
გაერთიანებული სამეფოს წარმომადგენელი ამიერკავკასიაში პოლკოვნიკი სთოუქსი,
აგზავნის წერილს დიდი ბრიტანეთს ოფისში სადაც წერია :
რომ მას არ ესმის თავისი ქვეყნის პოზიციის ცვლილება კავკასიური პოლიტიკის მიმართ
მთავარი კითხვა იყო , რა მიზანი ჰქონდა ბრიტანეთს ამიერკავკასიაში
ცოტა ხნის წინ, ჩვენ ვთქვით, რომ ჩვენ დავეხმარებოდით,
ამ სამ სახელმწიფოს იარაღი და საბრძოლო მასალა. მაგრამ დღეს ჩვენ უარს ვამბობთ ამაზე
აზეირბაჯანმა და საქართველომ შექმენს თავდაცვის ალიანსი
თუმცა სომხეთმა უარი თქვა ასეთ გაერთიანებაზე , ფრანგული ინტრიგების გამო დაძაბა ურთიერთობა აზეირბაიჯანთან
ბაქო 22 მარტი სრულიად საიდუმლო
მიმართვა ბაქოს მერს და გენერალ გუბერნატორს
სანდო წყაროზე დაყრდნობით
პატიმრები ცუდი გაზნზრახვით ციხიდან გაქცევას აპირებენ რათა არეულობა მოაწყონ დედაქალაქში
გთხოვთ გაითვალისწინოთ
მიღებულია ყველა საჭირო ზომა ამ დანაშაულის აღსაკვეთად
22 მარტი
წითელი არმია თეთრ გვარდიელებს აიძულებს მაიკოპის დატოვებას
წითელი არმიის შეტევები გრძელდება
24 მარტს "გროზნი " აიღეს
საბჭოეთმა ნავთობის საბადოები დაიპყრო
"ქოსროვ ბეი სულქანოვი" ყარაბახის გუბრენატორის მიმართვა
მინისტრთა საბჭოს თავმჯდომარეს
23 მარტს, 2:30-ზე ღამით, სომხები შეუტევენ ჩვენ სამხედრო ერთეულს "ქანქადში".
ამავე დროს შეტევა დაიწყება "შუშა"-ზეც
გენერალ გუბერნატორ ამირასლან ხანის მიმართვა შინაგანს საქმეთა მინსტრს მუსტაფა ბეის
გადაუდებელი, დღეიდან ვაცხადებ საომარ მდგომარეობას გაზახში ,
საზვარზე არსებული ვითარების გამო
ყაზაყეთის აჯანყება ნოვრუზის დროს არ იყო დამთხვევა,
საბოლოოდ აჯანყების ჩაასახშობად და ტერიტორიული მთლიანობის შესანარჩუნებლად,
აზეირბაიჯანის მთავრობა იძულებული გახდა
მთელი ჯარის 2/3 გაეგზავნა (20 000)
ეს ნიშნავდა რომ ჩრდიოლეთ საზღვარი დაუცველი დარჩა
ქალაქის თეატრში "აზიერ ჰაჯიბაევის" ოპერა "არშან მალ ალანი" გადიოდა
აზერბაიჯანის გაზეთი შინაგან საქმეთა სამინისტროს ანგარიშს აქვეყნებს :
ბოლშევიკ ხაბიბის მიმოწერის საფუძველზე ვაცხადებთ რომ ადგილობრივი ბოლშევიკები ამზადებენ აჯანყებას
მთელს აზეირბაიჯანის რესპუბლიკაში მთავრობის შეცვლის მიზნით
რომ დაამყარონ საბჭოთა ძალაუფლება
ქვეყანაში ვითარება რთულდება
ზოგმა მინისტრმა დატოვა პოსტი მინისტრთა საბჭოზე უთანხომების გამო
ასევე პრემიერი მინისტრი "უსუბეკოვი" იძულებული იყო დაეტოვებინა პოსტი
პარლამენტი "მამედ გასან გადჟინსკის" მთავრობის ფორმირებას ავალებს
გენერალ სალიმოვის მიმართვა თავდაცვის მინისტრს
საქმე ძალიან სერიოზულადაა. ომი სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის ყარაბაღში უკვე დაიწყო
ჩვენი არმია გმირულად იბრძვის თუმცა მტერი რაოდენობით გვჯობნის ,ტყვიებიც კი არ გვყოფნის
წითელი არმიის დანაყოფებმა ძლიერი დარტყმა მიაყენეს თეთრგვარდიელებს :კუბანისა" და ტერსკოის გუბერნიაში.
ჯარი ბაქოს საზღვერბს უახლოვდება
გაზეთ "პრავდას" წერს, ახლა რუსეთის პროლეტარიატმა უნდა გადაწყვიტოს,
აზეირბაიჯანის საზღვარზე შეჩერდნენ თუ დაეხმარონ ბაქოს პროლეტალიატს
საბჭოთა რუსეთთან გაერთიანებაში
სიჩუმე
სიჩუმე
გთხოვთ მომისმინოთ
შინაგან საქმეთა მინისტრს სურს სპეციალური განმარტება გააკეთოს
ყარაბაში მიმდინარე მოვლენებთან დაკავშირებით
22 მარტს , გენერალ-გუბერნატორთან შეხვედრის მიზეზით შუშანის ციხესიმაგრეში
15-20 სომეხი გვარდიელი მოვიდა
ქალაქში 200-ზე მეტი სომეხი ჯარისკაცი შეგროვდა
ასევე 200 ჯარისკაცმა შეუტია ჩვენ სამხედროებს "შუშაში"
ერთის მხრივ ეს ძალზედ მოულოდნელი იყო რადგან ხალხი ისვენებდა დღესასწაულთან დაკავშირებით,
მეორეს მხრივ ხალხი არ ელოდებოდა ასეთ ღალატს
ყარაბახის სომეხი მოსახლეობა ჯევანშირი და ზანგეზურიც აჯაყდნენ
და ჩვენს ჯარისკაცებს შეუტიეს
დროებით დარღვეული დისციპლინა მალევე აღდგება
, მთავრობამ სერიოზული ზომები მიიღო ამასთან დაკავშირებით
ჩვებ რამდენიმე ხნის წინ დავწერეთ რომ ყარაბახში მოხდებოდა დიდი კატასტროფა,
და აუცილებლად უნდა მივიღოთ შესაბამისი ზომები
ჩვენ ვთქვით რომ ყურადღებით უნდა ვყოფილიყავით და ჩვენი სიტყვები სიმართლე აღმოჩნდა ,
თუ მთავრობა შეძლებს ბოლშევიკებთან შიგნიდან მოლაპარაკებას ,
საბჭოთა მთავრობამ შეიძლება მიგიღოთ
დენიკინის ძალები სომხეთში იკრიბებიან, ჩვენ რა , ვაპირებთ დაუპირისპირდეთ ლოთ დენიკინის განგსტერებს?
თუ არსებობს ასეთი წინააღმდეგობის ძალა ეს წითელი არმიაა,
დღეს ჩვენ სერიოზული მოლაპარაკება უნდა დავიწყოთ წითელ არმიასთან
თუმცა მთავრობას არ გამოუვა მოლაპარაკება
ეს ტყულია
დაამტკიცე
რამოდენიმე დღის წინ პოლიციამ აღმოაჩინა აჯანყებული ორგანიზაციის გეგმა
აჯანყების მსვლელობისას იგეგმებოდა მთავრობის შეცვლა
პარლამენტის დათხოვა . საბჭოთა წესების მიღება
ამ ფურცლებზე ხშირად ჩანს პარლამენტის წევრის, ალიჰეიდარ გარაიევის ხელმოწერა
მოღალატე, სირცხვილი ! მოაშორეთ აქედან
სიჩუმე
გთხოვთ დამშვიდდეთ ბატონებო
ელემენტებმა რომლებიც ემუქრებიან აზეირბაიჯანის დამოუკიდებლობას და თავისუფლებას
მოაწყეს აჯანყება ყარაბახში
ბატონებო, არ აქვს მნიშვნელობა
მეომბოხის სახელს ორივე მეამბოხეა
მათ აინტერესებთ დავიწყებთ თუ არა საომარ ქმედებებს სომხებთან
თქვენ რა წითელი არმიის მოყვანა გინდათ აჯანყების ჩასახშობად ?
ეს რას ნიშნავს ?
ვინ ამბობს ამას ?
ომყოფება თუ არა ეს ადამიანი აზეირბაიჯანის წარმომადგენელი ან რუსეთის ადვოკატი?
სირცხვილი
აგდამი , 1 აპრილი
თავდაცვის მინისტრი გენერალი სალიმოვი
გთხოვთ სწრაფად გასცეთ ბრძანება აგდამში 50 ადგილიანი ლაზარეთის ორგრანიზებისთვის
განჯა 1 აპრილი
თავდაცვის მინისტრი მეხმანდაროვი მინისტრთა საბჭოზე:
Council of Ministers მე ახლახანს დავბრუნდი ეველახიდან
პირველმა ეშელონმა რომელიც შედგებოდა გუბინებისგან ,დატოვა ეველახი
მეორე ეშელონი ,ზაქატალას მაცხოვრებლებით დღეს მიემგზავრება
დანარჩენი საბრძოლო დანაყოფები დღესვე ჩავლენ ეველახში
ეს სექციები 2 აპრილს ჩაველენ აგადამში
ეს არის პატრიოტიზმი ?
როცა რესპუბლიკის წევრი ასე საუბრობს ?
ხალხის წარმომადგენელი ასე უნდა ლაპარაკობდეს ?
ამ სიტყვებს აზეირბაიჯანის პარლამენტარი არ უნდა ამბობდეს
ეს რუსი ადვოკატის ან აგენტის სიტყვებია
თუ დამარწმუნებ რომ ძალაუფლებაში მოსვლისას
რომ ორგანიზებას გაუწევთ აზეირბაიჯანულ და თურქულ მთავრობას
მაშინ გავისაუბროთ
თუმცა შენ არ ხარ თავისუფლების მხარდამჭერი
თქვენ ხართ მოღალატე ვინც მოაწყო აჯანყება
კანონზე საუბრის მაგივრად
თქვენ გვემუქრებით თუ ჩვენ ძალაუფლებას არ გადმოგცემთ
ესაა დიდი რუსეთი , და ის თქვენს ზურგსუკან დგას,
თქვენ ასე გვემუქრებით?
ზოგიერთი ბოლშევიკი და სოციალისტი აზეირბაიჯანის პარლამენტში მუშაობდა
და ღიად მხარი დაუჭირეს საბჭოთა რუსეთის ჯარის შემოსვლას აზეირბაიჯანში
ერთის მხრივ ,ყარაბაღის მოვლენების ლიკვიდაციის მიზეზით
მეორეს მხრივ ანატოლიაში ლაშქრობისა და აღმოსავლეთის
გადასარჩენად, იმერიალიზმის მარწუხებისგან
მოვა თუ არა ეს ძალა და გადაწყვიტავს ყარაბახის პრობლემას
ან მოვა და შეგვჭამს ყარაბახის პრობლემით შენიღბული
თუ ისინი აქ "ალიჰეიდარ გარაიევის "ახირებით მოვლენ,
ისინი არ არიან ჩვენი მეგობრები
ისინი მტრები არიან
გვიშველის თუ არა ძალაუფლების გადაცემა "ალიჰეიდარ გარაიევიზე"
დღევანდელი საკითხი იმაშია რომ ყარაბახში აჯანყებაა ჩვენს წინააღმდეგ
თუ ჩვენ ნამდვილი პატრიოტები ვართ , იქ იარაღით ხელში უნდა წავიდეთ
დღეს სხვა საკითხი არ არის
საიდუმლო ანგარიში ბაქოს რაიონის მთავარ ,გუბერნატორს
ბოლშევიკების აზეირბაიჯანში შემოსვლის თავიდადნ ასაცილებლად
2 საგუშაგო შეიქმნა
ყველა ოფიცერს მიეცა ბრძანება რომ ეკონტროლებინათ საზღვარი
ერი დიდ მღელვარებაშია
ჩვენ უნდა დავუმეგობრდეთ ვინც ჩრდილოეთიდან მოვიდა
ძალის გამოყენებით არაფერი გამოგვივა,
ეს არის გამოსავალი
წითელი არმია არ გადაკვეთს აზეირბაიჯანის საზღვარს და გაანადგურებს მას
ისინი აფასებენ დროშას რომელიც ღარიბ აზეირბაჯანელებს უჭირავთ ხელში
"ჩიჩერინისგან" გვსურს ამის მოსმენა და არა შენგან
ამით თქვენ გაანადგურებთ ქვეყანას
სიჩუმე ! ბატონებო , სიჩუმე !
ისინი ნახევარი საათს საუბრობდენენ
ჩვენ არასდროს ვიცოდით ვინები იყვნენ აჯანყებულები
სომეხი მეამბოხეები თუ მუსლიმები
ჩვენ მაინც არ გვითხრეს ვინ დათმო ციხესიმაგრე , როგორც "ასკარანი" სომხებს ერთ ღამეში?
ყველაფერი რაც მუხამად ამინმა თქვა
ყველაფერი გარაეიევს უთხრა პირში
დაშნაკებზე არაფერი უთქვამს
საერთოდაც არა, ამიტომ ისინიც ნაციონალისტები არიან
ყველა იცნობს ალიგეირადს
კი , ის მოღალატეების ლიდერია
როგორც ვთქვი მთავრობამ სერიოზული ზომები მიიღო ყარაბახთან დაკავშირებით
და მე მჯერა ჩვენი მთავრობის
იქიდან მოვედი და სამწუხაროდ...
აქ ვერ დავინახე ერთიანობა და თავგანწირვა როგორიც იქ ვნახე.
ისინი ფიქრობენ რომ უნდა გაათავისუფლონ ისინი ვინც ალყაშია
და ეჭვიც არ ეპარებათ ამაში
აზეირბაიჯანის რესპუბლიკის საგარეო საქმეთა მინისტრს
დღევანდელ ვითარებაში გვსურს რომ მივიპყროთ თქვენი ყურადღება
რათა შეგატყობინოთ ამიერკავკასიაში საჭიროა სიმშვიდის შენარჩუნება
გირჩევთ, რომ თქვენ დაუყოვნებლივ მშვიდობიანად გადავწყვიტოთ საკითხები, ყარაბაღის და სხვა რაიონებში,
რადგან ვითარება ძალზედ დაიძაბა
თუ არ გაიზიარებთ ჩვენ პოზიციას ძალიან მძიმე მდგომარებოა შეიქმნება
საფრანგეთის მთავარი მომლაპარაკებელი, კავკასიაში, "გრაფი დე მარტელი"
ბრიტანეთის უმაღლესი კომისარი ვორდროპი
იტალიის პოლკოვნიკი გაბაა
მიმართვა იტალიელ , ფრანგ და ბრიტანელ უფროს კომისრებს
თქვენო აღმატებულებავ
,2 აპრილის ტელეგრამის საპასუხოდ მინდა გითხრათ
რომ მე სრული ინფორმაცია მოგაწოდეთ 28 მარტს,ყარაბახში განვითარებულ მოვლენებზე,
და ამ განცხახების საფუძველზე შეგვიძლია დავასკვნათ რომ,
სომხეთის არმიისშეტევა ყარაბახზე წინასწარ ოყო დაგეგმილი
და მოიცავდა მთელი ყარაბახის დაბყრობას
იქიდან გამომდინარე რომ აზეირბაიჯანის მთავრობა პასუხისმგებელია ერის წინაშე
მან უნდა შეასრულს თავისი მოვალეობა და გადადგას გადამწყვეტი ნაბიჯები აჯანყების ჩასახშობად
მთავრობა აღადგენს წესრიგს და მშვიდობას ყარაბაღში
გენერალ-გუბერნატორ "ამირასლან ხან კოივსკი"-ს მიმართვა შინაგან საქმეთა მინისტრს
დილის 5 საათზე სომხებმა შეუტიეს სოფელ იარდილას
ამის შემდეგ ისინი თავს დაესხნენ მეზობელ სოფელ "ტატლი"-ს
სომხეთის არმიამ დაწვა სოფელი და გაწყვიტა ადგილობრივი მოსახლების 1/3
საომარ მოქმედებებში სომხეთის რეგულარული ჯარი ჩაერთო
შინაგან საქმეთა მინისტრი მიმართავს "გაზაკის" გუბერნატორს
დღეს 50 000 ტყვია გამოგიგზავნეთ დაგვიდასტურეთ მიღება
შინაგან საქმეთა მინისტრის მოადგილე რუსთამბაიოვი ბაქოს სამხედრო გუბერნატორებს
გთხოვთ ჩამოაყალიბოთ სპეც დანიშნულების 200 კაციანი სარეზერვო რაზმი
და საღამოს მატარებლით გამოუშვით გუბაში
ერთი ჭავლით და ორი ტყვიამფრქვევით
14 აპრილი
რუსეთის არმიის მთვარი შტაბი ამზადებს ბაქოს საოკუპაციო გეგმას.
ზემოთ ხსენებული გეგმა რუკებთან ერთად
გადაგზავნილია კავკასიური ფრონტის მმართველ მ. ტუხაჩევსკისთან
საგარეო საქმეთა მინისტრი კოისკი რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრ ჩიჩერინს:
მას შემდეგ რაც დაღესტნის ტერიტორიები დატოვა დენიკინის არმიამ
აზერბაიჯანელ ხალხს იმედი ჰქონდა რომ იცხოვრებდა სიმშვიდეში
და ვერ ხედავდნენ საფრთხეს ჩრდილოეთის მთის ტომებშიდა რუსეთში
მაგრამ ამ დროისათვის აზერბაიჯანის რესპუბლიკის საზღვრებთან
შესამჩნევად მატულობს რუსეთის ჯარების რაოდენობა ....
გთხოვთ დაუყოვნებლივ გვაცნობოთ ჯარების განთავსების მიზეზი
ზემოთ ჩამოთვლილ ტერიტორიებზე
საბჭოტა რუსეთი მზად იყო ეწარმოა მოლაპარაკებები
აზერბაიჯანის რესპუბლიკასთან
სავაჭრო ეკონომიკურ საკითხებთან დაკავშირებით
მოსკოვი , 17 აპრილი
რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილე ლ. გარახანს
აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა მინისტრს
საბჭოთა რუსეთი მზად არის აწარმოოს მოლაპარაკებები აზერბაიჯანის რესპუბლიკასთან
სავაჭრო ეკონომიკურ საკითხებთან დაკავშირებით
21 აპრილი
კავკასიის ფრონტის მეთაური უგზავნის დირექტივას № 490 მე 11-ე არმიის ხელმძღვანელს
27 აპრილს გაიცა ბრძანება
აზერბაიჯანის საზღვრის გადაკვეათის მითითებით და ოპერაციის " იალამა-ბაქოს "-ს
დასრულების, 5 დღის ვადაში
ბრძანებაში აგრეთვე ეწერა ,
რომ ბაქოს ოკუპაციისთანავე მოხდეს აზერბაიჯანის არსებული მთავრობის დაპატიმრება
ნებისმიერ ფასად!
ბაქო, 22 აპრილი
კავკასიის ბაქოს რკპ(ბ) რევოლუციურ კომუნისტური პარტიის ბიურომ
თათბირზე გადაწყვიტა, 24 აპრილს აზერბაიჯანის რესპუბლიკას წარედგინოს ულტიმატუმი
ბოლშევიკებისადმი ხელისუფლების გადაცემის თაობაზე
ორჯონიკიძე მიმართავს ლენინს და ჩიჩერინს (წერილი)
"ისტიხადის" პარტიის წევრები ასევე სოციალიტები და სხვა პარტიები ჩამოშორდნენ მთავრობას.
უსუბეკოვის მმართველობის ქვეშ დანჩნენ მხოლოდ მუსავატის წევრები.
თურქეთის ნაციონალური მოძრაობის ლიდერი მუსტაფა ქამელ-ფაშა
ითხოვს რომ აზერბაიჯანმა საბჭოთა ჯარებს მისცეს უფლება
გადაიწიოს თურქეთის საზღვრებთან, რათა შეძლონ თავის დაცვა ბრიტანეთის შემოტევებისგან
შესაძლებელია ბაქოშიო ბრძოლის გარეშე შევიდეთ და საჭოთა მმართველობა გამოვაცხადოთ
ნარიმანოვი გვჭირდება ბაქოში
გთხოვთ ხვალ დილით გამოაგზავნოთ
ილგარ ინტალიევი :
ისტიჰადისტებმა და მუსტაფ-ქამელ ფაშას მხარდამჭერებმა
გადაწყვიტეს რუსეთთან ურთიერთბების გამყარება .
1920წ ბაქოში შეიქმნა თურქეთს კომუნისტური პარტია
პარტიის მიზანი ამ ურთიერთობების გამყარება იყო
აზერბაიჯანის კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტი(ბ)
და ბაქოს კომიტეტი საიდუმლო სხდომას ატარებს
სადაც მიიღეს გადაწყვეტილება
დაიწყონ მუშაობა სახელმწიფოს წინააღმდეგ ქარხნებში და რევოლუცია მოაწყონ
პეტროვსკი, 25 აპრილი
მე11-ე წითელი არმია ჩერდება აზერბაიჯანის საზღვარზე.
შუდღეს ჩატარდა სამხედრო თათბირი სხდომა
სხდომას ესწრებოდნენ მე11-ე არმიის მეთაური ორჯონიკიძე და კიროვ ლევანდოვსკი
ასევე ყოფილი ბაქოელი კომუნისტი მიკოიანი
ასევე მუსაბაევი და ჯაბიევი
რომლებიც წითელ არმიას შეუერთდნენ ასტრახანიდან
შემთხვევითი არ არის ,რომ როდესაც მე11-ე არმია შეიჭრა აზერბაიჯანში
ქვეყანაში მეგზურებად შევიდა ჯგუფი მიქოიანის მეთაურობით
ჯგუფში იყვნენ ჰაბიბ ჯაბაევი და მუსაბაევი
ყველა კარგად ფლობდა ადგილობრივ ენას და იცნობდნენ ადგილობრივ წესჩვეულებებს
27 აპრილს ჩვენ გადავკვეთთ აზერბაიჯანის საზღვარს
რომ დავეხმაროთ ბაქოს პროლეტარიატს ეს ტუხაჩევსკის ბრძანებაა
ორჯონიკიძე: მე ვისურვებდი რომ მუსავათის წევრებმა არ გაანადგურონ ნავთობსაბადოები.
ლენინმა მომცა განსაკუთრებული მითითება ამის შესახებ
ლევანდოვსკი : მუსავათებს 30 ათასიანი არმია ჰყავთ
უმეტესი ნაწილი ყარაბაღში იბრძვის სომხეთის საზღვრებთან
ბაქოში მხოლოს 2000 მებრძოლი ჰყავთ
ყოველშემთხვევაში პირველები ბაქოში ჯავშანმატარებლები უნდა შემოვიდნენ...
დაუყოვნებლივ უზრუნველყავით ნავთობჭაბურღილების დაცვა
მესამე საერთაშორისო და კიდევ სამი ჯავშანმატარებელი 200-300 მეტრის რადიუსში
არიან განლაგგებულნი მდინარე სამურთან აზერბაიჯანის საზღვარზე
ხიდი ითვლებოდა ნეიტრალურ ზონად
ერთ მხარეს რუსები იცავდნენ
მეორეს მხარეს კი აზერბაიჯანელები
რუსეთის არმიის დაზვერვის მონაცემებით
აზერბაიჯანელების მხარეს არის მცირე ზომის საჯარისო დანაყოფი და ჯავშანმატარებელი
მეთაური ქართველი ოფიცერია.
განზრახულია გაირკვეს დანაღმულია თუ არა ხიდი და მეთაურთან კონტაქტში შესვა
მიქოიანი: ჩვენ მოვედით როგორც სტუმრები მაგრამ არაყი არ გვაქვს, იქნებ თქვენ გქონდეთ კონიაკი
კონიაკი არ გვაქვს მაგრამ რამეს მოვახერხებთ
თუ ფული იქნება, შეიძლება ხვალ მოსვლა და დალევა
ბიჭებო ომი არ იქნება
თქვენი საპარლამენტო დელეგაცია მოსკოვშია
სამშვიდობო შეთანხმება იქნება მიღწეული
როგორ ცხოვრობთ, რა ხდება თქვენთან?
მეც ბაქოდან ვარ
ჯარისკაცებთან მეგობრულმა საუბარმა გაჭრა.
აკორდიონზე ლეკურიც დაუკრეს და ყველა აცეკვდა
კომუნისტებმა მორიგი საიდუმლო შეხვედრა გამართეს
სამხედრო პორტის მეთაურს ჩინგიზ ალდრიმს
ბრალი ედება ეროვნული ხელისუფლების წინააღმდეგ ფლოტის მომზადებაში
ნასუბ ბეგ უსუბბეგოვის სახლში, რასულზადი ღამის საათებში შეხვედრას აწყობს , მუსავატის პარტიასთან
გადაწყვეტილია: მუსავატის პარტია არ მიიღებს მონაწილეობას
მახმად ხასან გაჯიელის ორგანიზებულ მთავრობაში.
არის იმედი, რომ გაჯინსკი უარს იტყვის ხელისუფლების ფორმირებაზე და სიტუაცია შეიცვლება
რუსეთის წარმომადგენლობა ხვდება აზერბაიჯანის გვარდიის წარმომადგენლებს.
ოფიცერი საკუთარ თავს წარადგენს როგორც ლორთქიფანიძე
სამეფო არმიის კაპიტანი
მიქოიანი: ომი აზერბაიჯანის წინააღმდეგ არ იქნება.
თქვენ სამეფო არმიის შტაბის კაპიტანი ხართ, გამოცდილი მეთაური.
თქვენ,რომ ჩვენს მხარეს იყოს დივიზიის მეთაური იქნებოდით
გადმოდით ჩვენს მხარეს- ჩვენ სიხარულით მიგიღებთ.
როგორ მიბედავთ მსგავსი რამის შემოთავაზებას?
როგორ შეუძლია ქუთაისის გუბერნიის დიდგვაროვანს, მეფის არმიის დაჭრილ ოფიცერს,გადავიდეს ბოლშევიკების მხარეს?
რატომ ბრაზობთ? ჩვენ გვყავს ასეთი ოფიცრები
ეს შეუძლებელია.მე დავდე სამხედრო ფიცი,ვემსახურო აზერბაიჯანის რესპუბლიკას
აზერბაიჯანის კომუნისტური პარტიის (ბოლშევიკების) რიგგარეშე შეხვედრა
კონსპირაციულ ბინაში იმართება.
შეხვედრაზე განხილულია ძალაუფლების ჩამორთმევის საკითხი და შეიქმნა დროებითი რევოლუციური კომიტეტი.
გადაწყდა, 27 აპრილს პარლამენტისთვის ძალაუფლების გადაცემის თაობაზე ულტიმატუმის წაყენება
სამურის ხიდი. 26 აპრილი. 23:30.
ეფრემოვი ხვდება სამატარებლო ბრიგადის წევრებს.
ის განუმარტავს მომავალ ამოცანებს.
ეუბნება,რომ აზერბაიჯანი წარმოადგენს მსოფლიო რევოლუციის კარიბჭეს აღმოსავლეთისაკენ.
და შეახსენებს ბაქოს ნავთობის მნიშვნელობას.
წინ!
ბაქო
27 აპრილი 00:50
შაფი ბეგ რუსტამბაიევი ილიამიდან მოხსენებას ღებულობს :
რუსულმა ჯარებმა გადმოკვეთეს სახელმწიფო საზღვარი
და ახორციელებენ შეტევას ბაქოს მიმართულებით....
შაფი ბეგი დაუყოვნებლივ მოახსენებს
ნასიფ ბეგს,ფათალი ხანს და განჯის გუბერნატორს.
ბაქოში მთელი ღამე ისმის ტელეფონის ზარი
სადგური იალამა. 26 აპრილი
ჯავშან მატარებლები უახლოვდებიან სადგურ იალამას.
გუბინსკის პოლკის ორი ასეული და ჟანდარმერიის რაზმი იწყებენ წინააღმდეგობის გაწევას.
უთანასწორო ბრძოლა 2 საათი გაგრძელდა .
ბრძოლა წითელი არმიის ნაწილებთან მარცხით დასრულდა
350 მდე აზერბაიჯანელი მებრძოლი დაიღუპა.
წითელი არმიის დანაკარგები: 6 მებრძოლი და 299 ბატალიონის მეთაური გვარად ნემიკინი
ლახათის სადგურთან წითელი არმიის ჯავშან მატარებლების მიახლოებისას
კაპიტანი ლორთქიფანიძის ჯავშან მატარებელი ცდილობს წინააღმდეგობა გაუწიოს წითელ არმიას
ლორთქიფანიძე ბრძანებს რკინიგზის აფეთქებას.
თუმცა ამას ხელს უშლის მესამე ინტერნაციონალის საარტილერიო ცეცხლი
ნასიბბეგ უსუბბეგოვის სახლში იმართება შეხვედრა პარტიის ლიდერებთან და მთავრობის წევრებთან.
შაფი ბეგ რუსტამბაევი სთავაზობს
რომ მთავრობა დაუყოვნებლივ გადავიდეს განჯაში
და ბოლშევიკებიდ წინააღმდეგ ბრძოლის ხელმძღვანელობა მოხდეს იქიდან.
სხვა ლდერები კი,აპროტესტებენ ამ წინადადებას და მოუწოდებენ,რომ მთავრობა დარჩეს ბაქოში
და სისხლის ღვრის გარეშე მოხდეს ძალაუფლების გადაცემა ბოლშევიკებზე
ქალაქში ვრცელდება ხმები,წითელი არმიის მხრიდან სადგურ იალამაზე თავდასხმის შესახებ.
კერძოდ, ვრცელდება ხმები თითქოს რუსულ არმიას წინამძღოლობს თურქი გენერალი.
იტყობინებიან თითქოს რუსული არმია აპირებს თურქეთის დახმარებას.
ბაქო.27 აპრილი. 12:00
პარლამენტი განიხილავს ქვეყანაში არსებულ ვითარებას.
თავდაცვის მინისტრი სამედ ბეგ მეხმანდაროვი აღიარებს,
რომ ასეთ ვითარებაში არმია უძლურია ებრძოლოს რუსულ ჯარს.
ამის შემდგომ
დაიწყება მოლაპარაკებები ხელისუფლების გადაცემის თაობაზე ბოლშევიკებისადმი
გარკვეული პირობებით....
ხაჩმასი. 27 აპრილი 12:10
აზერბაიჯანული გვარდიის მატარებელი წვავს ხაჩმაზის ხიდს,
რათა შეაფერხოს წითელი არმიის ჯავშანმატარებლების წინსვლა.
მაგრამ ჯარისკაცებმა აღადგინეს მოძრაობა და განაგრძეს შეტევა
ჯავშანმატარებლებმა მიაღწიეს ხაჩმაზს
გამიდ სულთანოვმა პარლამენტს წარუდგინა ულტიმატუმი.ძალაუფლების ბოლშევიკებისადმი
გადაცემის თაობაზე,უახლოესი 12 საათის განმავლობაში
დაე ხელისუფლება სრულიად გადაეცეს ბოლშევიკებს
საგარეო საქმეთა მინისტრი ხოიისკი
მოუწოდებს ბრიტანეთის უმაღლეს კომისარს, კავკასიის საკითხებში
დაარწმუნოს საქართველოს ხელისუფლება გააგზავნოს ჯარები ბაქოს დასახმარებლად.
ამავე დროს იგი მოუწოდებს გააძლიერონ ზეწოლა სომხეთზე
რათა მათ შეწყვიტონ საბრძოლო მოქმედებები ყარაბაღში
რათა იქ მყოფი საჯარისო ნაწილები გადასროლილი იქნას საზღვრისკენ
დასავლეთის ქვეყნები დაპირებების მიუხედავად არაფერს არ აკეთებენ
რადგან ,ისინი რუსეთის იმპერიის ვალებით უფრო იყვნენ დაინტერესებულნი.
და იმით თუ ვინ გადაიხდიდა ამ ვალს.
საფრანგეთის უმაღლესი კომისარი კავკასიის საკითხებში, გრაფი დ'მარტელი
(წერილი#27) საფრანგეთის მთავრობას.
აზერბაიჯანი იტყობინება სახელმწიფო საზღვრის დარღვევას ბოლშევიკების მხრიდან და 6000 კაციანი არმიით
მათ ტერიტორიაზე შეჭრას და ბაქოსკენ იერიშს
საქართველოს ხელისუფლება თანხმდება გააგზავნოს ბაქოში ჯარები და ჯავშანტექნიკა.
ამასთანავე ისინი არ მალავენ რომ დამოუკიდებლად წინააღმდეგობას აზრი არა აქვს
დღის მეორე ნახევარში ჩინგიზ იილდირიმი უბრძანებს ხომალდებს შეიარაღდნენ.
როგორც კი ხომალდებზე იღებენ ინფორმაციას ბოლშევიკების მიერ საზღვრის გადაკვეთის შესახებ
აღმართონ წითელი დროშები.
ჩინგიზ ილდირიმი ხელისუფლებას წარუდგენს მეორე ულტიმატუმს
აზერბაიჯანის მთავრობას და პარლამენტს.
აზერბაიჯანის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკის წითელი ფლოტი სთავაზობს
დაუყოვნებლივ გადასცეს ხელისუფლება საბჭოთა მუშურ-გლეხურ მთავრობას
ნარიმან ნარიმანოვის მეთაურობით.
პასუხი უნდა იქნეს მიღებული 2 საათში ულტიმატუმის მიღებიდან
წინააღმდეგ შემთხვევაში ცეცხლს გახსნიან
ჯავშან მატარებლებმა მიაღწიეს სადგურ ხირდალანს.
აზერბაიჯანული არმიის გვარდიული ეშელონის მორიგი მცდელობა დაამუხრუჭოს მოწინააღმდეგე.
ხირდალანის ხიდი იწვის....
მაგრამ ისინი ისევ იძულებულ იქნენ უკან დაეხიათ
მესამე ინტერნაციონალის საარტილერიო ცეცხლის გამო...
თავმჯდომარე. ხმათა უმრავლესობით გადაწყდა ჩატარებულიყო ღია სხდომა.
სიტყვა ეძლევა კომისიის წარმომადგენელს მამედ გასან გაჯინსკის.
აზერბაიჯანის კომუნისტური პარტიის ცკ.გვთავაზობს ხელისუფლება გადავცეთ მათ.
ამავდროულად ისინი გვარწმუნებენ,რომ თუ მივიღებთ მათ პირობებს
წითელი არმია არასოდეს არ შემოვა ბაქოში.
ყველა ჩინოვნიკი დარჩება თავის ადგილას.
მხოლოდ ის ვინც მეთაურობს მთავრობას, გადადგებიან და შეიცვლებიან აზერბაიჯანელი კომუნისტებით.
და იქ არავინაა მუსლიმების გარდა.
მთავარსარდალი ეფრემოვი იღებს წერილს
რომ აზერბაიჯანის მთავრობამ დასახმარებლად მიმართა ქართულ ჯავშნოსან მატარებელს
ეფრემოვმა ბრძანა, სასწრაფოდ გაეგზავნათ განჯაში
ერთი ჯავშანმატარებელი და საჭიროების შემთხვევაში აეფეთქებინად რკინიგზა.
დღის მეორე ნახევარში
ბაქოს ქუჩებში პლაკატებს აკრავდნენ აზერბაიჯანულ, რუსულ და თურქულ ენაზე.
იუწყებოდნენ რომ, წითელი არმია აპირებს დაეხმაროს თურქეთს.
გავრცელდა ხმა, რომ რუსულ არმიას თურქი წინამძღოლი ჰყავს.
ის ფაქტი, რომ დამხმარე პოლკმა
აღმართა თურქული დროშები მე-11-ე არმიის მისასალმებლად
და მღეროდნენ თურქულ სიმღერებს ქუჩებში
იყო მიმართული მოსახლეობის ფსიქოლოგიურაად შემზადებისთვის
რათა წინააღმდეგობის გარეშე მიეღოთ შემოსული ბოლშევიკური არმია.
მათი ამოცანაა-გაიარონ აზერბაიჯანი
და გაანთავისუფლონ თურქეთი დაუნდობელი იმპერიალისტებისაგან.
ბატონებო! როგორც ყველა - ჩვენც,
მოხარული ვიქნებით
იმპერიალისტური მონობისგან თურქების დახსნის.
ამ იდეის წინააღმდეგი არავინაა რესპუბლიკაში.
ჩვენ არ უნდა ვიღელვოთ ამ წინადადებაზე
გვეუბნებიან გააკეთე ეს და უნდა გავაკეთოთ.
როცა ეუბნებით, რომ ეს ასე არ არის,
ისინი ამბობენ შენ ნაბიჭვარო, ეს ასეა.
ახლა სამხედროები დგანან იქ და შენ არაფრის გაკეთება არ შეგიძლია
გამოსავალი არ არის
გარდა დანებებისა, რადგან უკვე ძალიან გვიანია.
ჩვენ უნდა დავიცვათ ერის კეთილდღეობა.
ისინიც გვპირდებიან ამას და ამბობენ,
რომ აზერბაიჯანის დამოუკიდებლობა იქნება დაცული.
მე, დარწმუნებული ვარ,რომ , ამჟამინდელი დამოუკიდებლობის მაგიერ
აზერბაიჯანი მიაღწევს სხვა დამოუკიდებლობას
მ.რასულძადე : ბატონებო! რას ნიშნავს კაპიტულაცია?
ვის გადავცემთ ჩვენს პოზიციებს?
ისინი გვეუბნებიან, რომ არმიას
რომელმაც ჩვენი საზღვარი გადმოკვეთა
სათავეში უდგას თურქი მეთაური სახელად ნეჯათი.
ამბობენ,რომ ეს აგრესიული რუსული არმია აპირებს თურქეთის გადარჩენას
რომელიც აწარმოებს სასიკვდილო ბრძოლას.
ძმებო! თურქეთი აზერბაიჯანის მხსნელია
ეს წმინდა მიწაა, რომელმაც შეუნარჩუნა ღირსება ჩვენს ერს!
ჩვენ სიხარულით მივესალმებით ძალებს
რომლებიც მოდიან მათ გადასარჩენად.
მაგრამ იმ პირობით,რომ ეს ძალა არ ჩაყლაპავს ჩვენს დამოუკიდებლობასა და თავისუფლებას.
ძმებო! ყველა ძალა,რომელიც შემოვა ჩვენს მიწაზე
ჩვენს დაუკითხავად არის მტერი და არა მეგობარი
army entering our country on the pretext of rescuing Anatolia will not want to
get out of here again we reject this ultimatum with total hate we came here
with a will and desire of the nation and only force and bayonets should remove us
from here
there were different ways out they had either to defend the line of cooperation
with Russia as M Hudgens key said an agar I EV and safe a courts key
supported or to take the path of military resistance to Soviet Russia
so what should we do now of course we must agree that if our nation can't get
a real pleasure from this independence then the nation will protect itself
after a month or a year if it doesn't do so now the opinion of our socialists is
that power should be in their hands now there's another group that is on the
side of the Azerbaijani workers they are our citizens they consider themselves
Azerbaijanis and want power from us we without knowing anything give power to
ტიფლისი 27 აპრილი .
საფრანგეთის მთვარი კომისარი კავკასიაში გრაფი დე მარტელი ( წერილი № 28)
იმისდა მიუხედავად რომ აზერბაიჯანის მთავრობამ გააკეთა განცხადება,
რომ წინააღმდეგონას გაუწევს ბოლშევიკებს
არმიამ მაინც შეძლო ბაქოსთან მოახლოება.....
განვითარებული მოვლენებისგან გამომდინარე მთელი არმია ყარაბაღში იყო გადაგზავნილი
ხოლო ჩრდილოეთ საზღვრები ღია დარჩა
მუჰამედ ამინ რასულზადე ჩვენი პრაქცია კაპიტულაციის წინააღმდეგია
მუჰამედ ამინ რასულზადე ჩვენი პრაქცია კაპიტულაციის წინააღმდეგია
და სამოქალაქო ომის თავიდან აცილების მიზნით,
ასევე იმის გათვალისწინებით რომ კომუნისტური პარტია დაიცავს ჩვენს დამოუკიდებლობას
მე გამოვდივარ წინადადებით რომ გადავცეთ მმართველობა კომუნისტებს
მხოლოდ იმ პირობით თუ კომუნისტები დაიცავენ ჩვენს ერს და დამოუკიდებლობას
მთავარი პირობა მდგომარეობდა შემდეგში
შემდეგში,აზერბაიჯანი შეინარჩუნებდა დამოუკიდებლობას
და ახლად შექმნილი კომუნისტური მმართველობა იქნებოდა დროებითი
არ შეეხებოდა პარლამენტის წევრებს და მათ საკუთრებას
ასევე სახელმწიფო მოხელეები შეინარჩუნებდნენ თანამდებობებს თანამდებობებს
საკითხი გატანილი იქნა კენჭისყრაზე
.გვთავაზობენ რომ ძალაუფლება გადავცეთ კომუნიტებს.
ვინ უჭერთ მხარს,გთხოვთ ხელი აიწიოთ
პარლამენტის უკანასკნელი სხდომა დასრულდა 23:25
არ გვყავდა მოკავშირე რომელიც აზერბაიჯანის ინტერესებს დაიცავდა
და შესაძლებელია მთავრობამ მაშინდელმა რელობიდან გამომდინარე გადასცა მმართველობა
1981 წლის სისხლის ღვრა არ დავიწყებიათ.
ამ სისხლიან რეგიონში სადაც
ყველაზე მეტი აზერბაიჯანელი დაზარალდა სასაზღვრო შეტაკებების დროს ქართველებთან და სომხებთან
ახალი ომის დაწყებას არ გამორიცხავდნენ
.ამ დროს ძალაუფლების დათმობა ბრძნული გადაწყვეტილება იყო
რათა მშვიდობა და უსაფრთხოება მოეტანათ ხალისთვის
ბოლშევიკების წარმომადგენლები მიესალმებიან ეფრემოვს, მიქაიანს, მუსაბეევს და ჯაბეევს,
მატარებლიდან და გადასცემენ პარლამენტს
რომელიც ახლა უკვე რევოლუციური კომიტეტის რეზიდენციას წარმოადგენს
უზენაესი ხელისუფლება აზერბაიჯანის დროებითი რევოლუციური კომიტეტია:
ნარიმან ნარიმანოვი დირექტორთა საბჭოს თავმჯდომარედ დაინიშნა.
რევოლუციური კომიტეტის წევრები აირჩიეს მირზა დაუდ ჰუსეინოვმა, გაზანფარ მუსაბეევმა,
ჰამიდ სულთანოვმა, ალგეთიარ გარაევმა და დასაშ ბუნატაცმაძემ.
რევოულიცური კომიტეტის შერჩეული წევრები
რესპუბლიკის დამაარსებლებმა კომუნისტებს მშვიდობიანი და დემოკრატიული გზით გადასცეს ძალაუფლება გარკვეული პირობებით.
თუმცაღა, ეს პირობები პირველივე დღეს დაირღვა. მოვლენები განვითარდა...
მასობრივი დაპატიმრება...
პროტესტები სისხლის ღვრაში გადაიზარდა.
აზერბაიჯანი ბოლშევიკურ ოკუპაციას ექვემდებარებოდა და ქვეყანამ თავისუფლება დაკარგა.
რატომ დაეცა აზერბაიჯანის რესპუბლიკა?
მუჰამედ ამინ რასულზადეჰი ამ კითხვას მოგვიანებით თავის სტატიაში უპასუხებს:
სამეფო მმართველობას, რომლის ერთგულებაც მუდმივად კითხვის ნიშნის ქვეშაა,
არ უნდოდა, რომ მუსლიმანებისთვის იარაღი მიეცა.
სწორედ ოფიცრები ქმნიან არმიას.
ჩვენ ამ საკითხში დიდი ხარვეზები გვქონდა.
-სამეფო მმართველობამ არ დანიშნა მუსლიმანები საჯარო მსახურებად.
სწორედ ამიტომაც არ გვყოფნიდა საჯარო მსახურები.
- სომხებსა და ქართველებს თავიანთი სკოლები ბევრი წლის განმავლობაში ჰქონდათ,
თუმცა მუსლიმანებს ეს პრივილეგია არ ჰქონიათ.
- ისიც არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ აზერბაიჯანის რესპუბლიკის ტრაგედია არა მხოლოდ შიდა ამბოხებების,
არამედ გარე აგრესიული ძალების გავლენის გამოც დატრიალდა.
თურქეთი 28 მაისი 1953
აზერბაიჯანის ნაციონალურმა მმართველობამ საკმაოდ ცოტა ხანში ბევრი საქმის გაკეთება მოახერხა.
მათ აზერბაიჯანში შექმნეს არმია, რომელიც სამხედრო სერვისს 100 წლით ჩამოერთვა.
მათ აზერბაიჯანელებისგან შექმნეს ოფიცრები და თავდაცვითი ძალები,
რაც არ იყო დაშვებული სახელმწიფო ადმინისტრაციაში მეფის დროს.
მათ გაატარეს არსებითი სოციალური რეფორმები. სოფლის მაცხივრებლებისთვის
მიწების გადაცემის შესახებ შემუშავდა კანონი.
დასაქმებულთა უფლებების დასაცავად მიიღეს ზომები.
განათლების მიღება შესაძლებელი გახდა მშობლიურ ენაზე.
მათ თურქული ენა სახელმწიფო ენად გამოაცხადეს.
გაიხსნა დაწყებითი და საშუალო სკოლები.
შეიქმნა სამხრეთ ევროპული სტილის მმართველობა,
რომელიც პასუზისმგებელი იყო ხალხთან.
ძალაუფლება ნაციონალური პარლამენტის ხელში იყო.
პარლამენტის ნდობის გარეშე, არცერთ მთავრობას არ შეუძლია საქმის კეთება.
ქვეყანაში სრული თავისუფლება იყო...
საბჭოთა ხელისუფლების მხარდამჭერებმა და ამ ხელისუფლების ოპონენტებმა იგივე ბედი განიცადეს.
ნარიმან ნარიმანოვი მიხვდა, რომ კომუნიზმის იდეა ცარიელი იყო,
თუმცა უკან დასახევი გზა აღარ ჰქონდა.
იგი მოსკოვში გაურკვეველ გარეომაში გარდაიცვალა 55 წლის ასაკში, 1925 წელს
Aliheydar Garayev საბჭოთა ხელისუფლების ერთგული იყო,
მუდმივად მაღალი თანამდებობები ეკავა და 1938 წელს კონტრრევოლუციონერად იქცა.
ჰამიდ სულთანოვი გახდა შინაგან საქმეთა მინისტრი და იმ ფაქტმა,
რომ იგი დაჯილდოვებული იყო განჯის აჯანყების ჩახშობისთვის,
1938 წელს მაინც ვერ იხსნა ის გადასახლებისგან.
მირზა დავუდ ჰუსეინოვი გახდა საგარეო საქმეთა მინისტრი,
მუშოაბდა რამდენიმე მაღალ თანამდებობაზე და... 1938 წელს გადაასახლეს.
გაზანფარ მუსაბაიოვი მუშაობდა მაღალ თანამდებობებზე.
1937 წელს იგი მოსკოვში დააპატიმრეს და 1 წლის შემდეგ გადაასახლეს.
ჩინგიზ ილდირიმს მინისტრისა და სხვა მაღალი თანამდებობები ეკავა და 1938 წელს ისიც გადაასახლეს.
Dadash Bunyadzadeh - მისმა მაღალმა პოზიციებმა ვერ იხსნა იგი 1938 წელს გადასახლებისგან.
სამად აღა აგამალი ოგლუ გახდა მიწის მინისტრი და ცენტრალური აღმასრულებელი კომიტეტის თავჯდომარე.
იგი 1930 წელს მოსკოვში გარდაიცვალა.
მუჰამედ ჰასან ჰაჯინსკი საბჭოთა კავშირს 10 წლის მანძილზე ემსახურებოდა,
მაგრამ 1930 წელს დააპატიმრეს და თავი მოიკლა,
მაგრამ 1930 წელს დააპატიმრეს და თავი მოიკლა,
გარაბაი გარაბაიოვი შეჭრის შემდეგ ეგრევე დააპატიმრეს და გადაასახლეს.
ასლან ბეი საფიკურდსკი გახდა კომისარის მოადგილე და დააპატიმრეს 1922 წელს.
შეჭრის შემდეგ Fatali Khan Khoyoski დაუყოვნებლივ გადავიდა თბილისში და 19 ივნისს სომხების მიერ იქნა მოკლული.
Nasib bey Usubbayov-მა სახელმწიფო გადატრიალების შემდგომ დატოვა ბაქო
და 31 მაისს კურდამირის შეტაკებაში მოკლეს გაურკვეველ გარემოებაში.
მუსტაფა ბეი ვაკილოვი შეტაკების შემდეგ ჯერ თბილისში,
ხოლო შემდეგ სტამბულში გადავიდა. ის 1965 წელს Amasya-ში გარდაიცვალა.
შაფი ბეი რუსტამბაიოვი შეტაკების შემდეგ თბილისში გადავიდა, საიდანაც სტამბულში გადასვლა მოუწია.
მან ვერ შეძლო აზერბაიჯანში დაბრუნება მთელი მისი ცხოვრების განმავლობაში
და 1953 წელს სტამბულშივე გარდაიცვალა.
რესპუბლიკის დამაარსებელი, მუჰამედ ამინ რასულზადეჰი,
1922 წლიდან ცხოვრების ბოლომდე გადასახლებაში იმყოფებოდა. სიცოცხლის ბოლომდე
იგი აზერბაიჯანის დამოუკიდებლობისთვის იბრძოდა და ამ დღეს იმედით ელოდებოდა. იგი 1955 წელს თურქეთში გარდაიცვალა და ანკარაში დაკრძალეს.
აზერბაიჯანის რესპუბლიკამ შექმნა პირველი დემოკრატიული და კანონიერი სახელმწიფო მუსულმანურ აღმოსავლეთში.
სწორედ მათ მიახვედრეს ხალხს, თუ რას ნიშნავს დამოუკიდებლობა.
ზუსტად ამ მიზეზის გამო, 70 წლის საბჭოთა რეჟიმმა ვერ შეძლო
ჩაექრო აზერბაიჯაბელი ხალხის დამოუკიდებლობისკენ სწრაფვის სურვილი.
ეს ხალხი კვლავ იბრძოდა თავისუფლებისთვის და მოიგო.
წინა საუკუნის დასაწყისისგან განსხვავებით,
ერი უკვე განათლებული იყო. ,
ბაქოს სახელმწიფო უნივერსიტეტი უკვე 70 წლის დაარსებული იყო მთავრიბის მიერ
როცა პოპულარული მოძრაობა დაიწყო.
როცა პოპულარული მოძრაობა დაიწყო.
1971 წლის შემდეგ, აზერბაიჯანში ფუნქციონირებს ნაციონალური სამხედრო სკოლა.
საბოლოო ჯამში, ერმა შეძლო,
რომ რესპუბლიკის იდეალები დამოუკიდებლობის შესახებ 70 წლის განმავლობაში გადაეცა მომდევნო თაობებისათვის.
დაიწყო განმეორებითი პროტესტი და აჯანყებები, რაც ნელნელა დამოუკიდებლობაში გადაიზარდა.
on November 17 1990 and gained official status the nation started to be proud of
its glorious past as a result of holders the people rose up when there was a
ყოველივე ამის შედეგად, მაშინ, როცა კიდევ ერთხელ შეიქმნა თავისუფლების დაკარგვის საშიშროება
თანამედროვე აზერბაიჯანის ისტორიაში,
ხალხი ისევ გავიდა ქუჩაში და დადგა თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისთვის.
დღეს აზეორბაიჯანის დამოუკიდებლობა შეუქცევადი და მარადიულია...
დროშა რომელიც ერთხელ აღიმართა, აღარასოდეს დაეცემა.
For more infomation >> 2nd Free Toy Giveaway Winner Announcement
For more infomation >> QRM - It´s about Time - Duration: 4:01. 
For more infomation >> HIDROSTANK Kvalitní zemní komory s certifikací TUV ! Zapněte si ve svém nastavení titulky ! - Duration: 1:27. 
For more infomation >> Wichita Falls Area Community Foundation Scholarship Applications Open - Duration: 2:17. 
For more infomation >> TMN News on the Go 1-22-19 - Duration: 2:03. 
For more infomation >> Peugeot 108 1.0 12v e-VTi Active Airco, Bleutooth, Zeer zuinig 1:20 - Duration: 1:13. 
For more infomation >> Charlène de Monaco «brisée», nouveau coup bas de Jazmin Grace, sa belle-fille - Duration: 1:27. 
For more infomation >> E greu cu benzile - Duration: 0:25. 
For more infomation >> Sailing With VIP & Viewers in the open Seas - Duration: 7:08:48. 
For more infomation >> Soulagez votre migraine rapidement grâce à ces 6 solutions alternatives - Duration: 10:32. 
For more infomation >> Kaolin, Zac Rao , Aminato -《雙面刃 》Animation ver. - Duration: 3:38. 
For more infomation >> Parole autochtone 113 : La naissance d'Idle No More - Duration: 3:28. 
For more infomation >> How to keep warm in frigid temperatures. - Duration: 2:49. 
For more infomation >> Comment opérer en bourse à la baisse ? (Conseil Bourse n°2) - Duration: 0:54. 
For more infomation >> Comment surpasser le tabou de l'argent ? (Conseil Bourse n°4) - Duration: 0:49. 
For more infomation >> Comment augmenter vos chances de réussir (Conseil Bourse n°3) - Duration: 0:37. 
For more infomation >> Quoi améliorer dans votre vie en premier ? (Conseil Bourse n°1) - Duration: 1:03. 
For more infomation >> E-sportlane Ropz vastab 8 küsimusele - Duration: 10:29. 
For more infomation >> Vanessa Paradis remuée, la troublante confidence de Johnny Depp sur leurs trésors - Duration: 1:30. 
For more infomation >> Magda test1 - Duration: 19:32. 
For more infomation >> ENES BATUR'LA SONUNDA TANIŞTIM (MESAJLARIMIZ) - Duration: 7:09. 
For more infomation >> Mama Africa - Épisode 3 - Saison 1 : Le baptême - Duration: 1:51. 
For more infomation >> Yeni Başlayanlar için Gerçekçi Karakalem Göz Çizimi - Duration: 36:39. 
For more infomation >> MERCEDES BENZ F 015 Luxury In Motion Mercedes Self Driving Car Concept - Duration: 5:08. 
No comments:
Post a Comment